مقدمه

مردم در نحوة رویکرد به دنیا و مواهب آن به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. برخی تمام هدف اصلی زندگی خود را در رسیدن به لذت‌های مادی قرار داده‌اند. ضعف ایمان به حیات اخروی و نعمات الهی در آن موجب شده است که این دسته، تلاش و کوشش خود را در دستیابی هر چه بیشتر به امور دنیوی منحصر کنند و از امور معنوی و آخرتی غفلت ورزند.
2. گروهی دیگر، امور مادی و دنیوی را مانع آخرت جویی دانسته‌اند، با تمسک به‌ظاهر برخی آیات و روایات، دنیاگریز شده‌اند و می‌گویند: دنیا لهوولعب است. سودهای دنیا زیان است. دنیا فانی است. ثروت دنیا، فقر آخرت را به دنبال دارد. این گروه با چنین اندیشه‌ای، حتی در پی رفاه نسبی نبوده و سخت‌گیری‌هایی نیز بر خود روا می‌دارند. اینان دچار افراط و تفریط‌های زیادی در کارهای خود می‌شوند.
3. گروه سوم بر این باورند که باتوجه‌به جامعیت دین اسلام و رابطه تنگاتنگ میان دنیا و آخرت، توجه به مسائل مادی برای استمرار زندگی دنیوی ضروری و حتی مقدمة زندگی اخروی است. بدین روی، شارع مقدس برای همه ابعاد زندگی انسان از جمله معیشت، تدبیر و برنامه و راهکار ارائه داده است.

با جستجو در آیات قرآن کریم، معلوم می‌شود که دعوت به آخرت و عالم بقاء، هیچ منافاتی با تلاش برای تحصیل روزی ندارد؛ بلکه از آیات قرآن کریم استفاده می‌شود که انسان وظیفه دارد روزی را طلب کند و برای به‌دست‌آوردن رزق‌وروزی خود باید تلاش داشته باشد که روزی خود را از راه‌های صحیح که شرع برای او ترسیم کرده، به دست آورد؛ ائمه علیهم‌السلام به مردم امر می‌کردند که در امر معاش سستی نکنند و به دنبال طلب روزی بروند و لو در حد پهن کردن بساط یا باز کردن درب مغازه و قرار دادن ترازو و امثال آن باشد. ^[1]

خدواند متعال فرموده است:

«فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ»[2] مفسرین گفته­اند مراد از فضل الله، رزق است.

علامه طباطبائی (ره) می‌فرماید:

«اگر در میان همه کارهای روزانه فقط طلب رزق را نام برد، برای این بود که مقابل ترک بیع در آیه قبلی واقع شود، لیکن ازآنجایی‌که ما در آیه قبلی گفتیم منظور از ترک بیع همه کارهایی است که آدمی را از نماز باز می‏دارد، لاجَرم باید بگوییم منظور از طلب رزق هم همه کارهایی است که عطیه خدای تعالی را در پی دارد، چه طلب رزق و چه عیادت مریض، و یا سعی در برآوردن حاجت مسلمان، و یا زیارت برادر دینی یا حضور در مجلس علم، و یا کارهایی دیگر از این قبیل.» [3]

بهر حال از آیه شریفه این مطلب فهمیده می‌شود که اگر چه معنای طلب در خصوص این آیه، طلب وجوبی نباشد، ولی می‌فهماند که رزق (مادی و معنوی) با کار و تلاش از راه مطلوب به دست می‌آید و این همان است که کتاب در صدد بررسی و تبیین آن از رهگذر جستجو در آیات شریفة قرآن است.

[1] – حرّ عاملى، محمد بن حسن: وسائل الشيعة، دار احياء التراث العربى، چاپ پنجم، بيروت 1403.ج12 ص 38

[2] – جمعه /10

[3] – طباطبايى، محمد حسين، 1393 ق، الميزان فى تفسير القرآن، مؤسسه مطبوعاتى اسماعيليان، ‏ج19، ص 169